مفهموم BIOS برای اولین بار توسط Gary Kildall )که یک محقق کامپیوتر بود( بیان شد و برای اولین بار در سیستم عامل CP/M ظاهر شد. بعدها در نسخه‌هایی از سیستم عامل MS-DOS فایل‌هایی قرار گرفتند که کار مشابه BIOS را انجام می‌دادند.

بایوس مخفف کلمات basic input/outpu system است. زمانی‌ که کامپیوتر را روشن می‌کنید، بایوس وارد عمل شده و تست‌های اولیه و ثانویه را برای راه‌اندازی (بوت) کامپیوتر انجام می‌دهد. در این آموزش با بایوس و مشکلات آپدیت کردن آن و وظایف آن آشنا می شوید.

بایوس (BIOS) برنامه‌ای روی قطعه‌ای از مادربورد (Motherboard) است که وظیفه هماهنگ کردن و پیکربندی‌های پایه‌ای و همچنین بوت کردن سیستم عامل را بر عهده دارد.

 

به گزارش دریچه فناوری اطلاعات باشگاه خبرنگاران؛ بایوس مخفف کلمات basic input/outpu system است. زمانی‌ که کامپیوتر را روشن می‌کنید، بایوس وارد عمل شده و تست‌های اولیه و ثانویه را برای راه‌اندازی (بوت) کامپیوتر انجام می‌دهد. بایوس یک نرم‌افزار سطح پایین سیستمی است که بدون اینکه مانعی برای انجام کار شما باشد، اجرا می‌شود.

                                                                                                          بایوس چیست؟

کامپیوتر‌های امروزی از فریم ویر (برنامه اى که در حافظه فقط خواندنى ROM قرار داده شده است) UEFI به جای بایوس استفاده می‌کنند، اما UEFI نیز در حقیقت همان نقش بایوس را بازی می‌کند. بر خلاف سیستم عامل شما که بر روی دیسک سخت ذخیره و مستقر می‌شود، بایوس بر روی یک چیپ کوچک در داخل مادربرد قرار می‌گیرد.

بايوس به سه صورت وجود دارد: ROM BIOS نصب شده بر روي مادر برد، بايوس نصب شده بر روي کارتهاي وفق دهنده (همانند کارت ويدئويي) وبارگذاري شده از ديسک.

 

چون بايوس مادربرد مقدمات لازم را براي گردادننده ها و نرم افزارها ي مورد نياز فراهم مي کند، اکثرا به صورت سخت افزاري که شامل يک چيپ ROM مي باشد، موجود است. بايوس مادربرد به طور عادي شامل گرداننده هايي است که براي يک سيستم پايه همانند صفحه کليد، فلاپي درايو، هارد ديسک ، پورتهاي سريال و موازي و غيره ... است. به جاي اينکه براي دستکاههاي جديد لازم باشد که بايوس مادربرد را ارتقاء دهيد، يک نسخه از گرداننده آن را بر روي سيستم عامل خود نصب مي نمائيد تا سيستم عامل پيکربندي لازم را در هنگام بوت شدن سيستم را براي استفاده ار آن دستگاه انجام دهد.

آپدیت بایوس تغییراتی زیادی را نظیر اضافه نمودن امکانات جدید، افزودن لایه‌های امنیتی و یا بهبود عملکرد کامپیوتر انجام نمی‌دهد. عموما، تغییرات بسیار اندکی نظیر برطرف نمودن مشکلات نا مشخص سخت‌ افزاری و یا پشتیبانی از پردازنده‌ های جدید و هاردهایی با ظرفیت بالاتر در فایل آپدیت بایوس قرار می‌گیرد.

در نتیجه اگر کامپیوتر شما مشکلی ندارد و به درستی کار می‌کند، احتمالا نیازی نیز به آپدیت ندارید. به احتمال زیاد شما اصلا متوجه تفاوت میان نسخه بایوس آپدیت شده با نسخه قبلی نخواهید شد. در بعضی موارد نیز ممکن است پس از آپدیت بایوس به مشکلات جدیدی برخورد کنید، چرا که آزمایش‌های زیادی بر روی بایوس شما صورت گرفته شده که ممکن است در آپدیت جدید، این موارد و آزمایش‌ها لحاظ نشده باشد.

اگر کامپیوتر توسط خود شما اسمبل شده باشد، باید آپدیت بایوس مادربرد خود را ازسایت مربوط به مادربرد، دانلود نمایید. آپدیت‌های دانلود شده را می‌توان بر روی چیپ بایوس مادربرد فلش نمود و با آپدیت قبلی جایگزین کرد.

از طرف دیگر فلش نمودن بایوس نیز به راحتی آپدیت کردن نرم‌افزار‌ها نیست. در بیشتر مواقع راه‌اندازی کامپیوتر باید بوسیله داس انجام شود (در این موارد به یک دیسک راه‌انداز داس نیاز دارید که پس از ریستارت کردن، کامپیوتر بوسیله داس راه‌اندازی شود.) هر سازنده قطعات کامپیوتری، دستور‌العمل‌های مخصوص به خود را برای آپدیت بایوس دارد.

اما در تمامی موارد شما نیاز به فایل آپدیت بایوسی دارید که دقیقا با سخت‌افزار شما سازگار باشد. اگر حتی تفاوت میان فایل آپدیت بایوس شما و سخت‌افزار شما جزئی باشد، باز هم امکان بوجود آمدن مشکل، بسیار است. در بیشتر موارد ‌نرم‌افزار‌هایی که مخصوص آپدیت بایوس هستند، ناسازگاری میان سخت‌ افزار و فایل آپدیت بایوس را تشخص می‌دهند، اما اگر نرم ‌افزار موفق به اینکار نشد امکان اینکه کامپیوتر شما راه‌اندازی نشود زیاد است.

 

اگر در هنگام فرآیند آپدیت بایوس برق کامپیوتر شما قطع نشود، چرا که در این‌صورت ممکن است کامپیوتر دیگر راه‌اندازی (بوت) نشود. بعضی کامپیوترها از بایوس فایل پشتیبانی را در حافظه فقط خواندنی (Read only memory) نگه‌داری می‌کنند، اما این عمل شامل تمام کامپیوتر‌ها نمی‌شود.

اگر شما بایوس خود را آپدیت کنید، شما تغییرات محسوسی را متوجه نخواهید شد و از طرف دیگر در هنگام آپدیت نیز ممکن است با مشکلات جدیدی روبرو شوید، آپدیت بایوس بدون دلیل منطقی توصیه نمی‌شود. با توجه به توضیحات بالا، در موارد زیر آپدیت بایوس توصیه می‌شود:

 اشکالات سخت‌افزاری: اگر با مشکلاتی روبرو هستید که بنا به گفته سازندگان قطعات سخت‌افزاری با آپدیت کردن بایوس این مشکلات برطرف می‌شوند (حتما اشکالاتی را که در آپدیت جدید برطرف شده‌اند در وب‌سایت سازندگان قطعات سخت‌افزاری، بررسی کنید) در این حالت آپدیت بایوس توصیه می‌شود. البته ممکن است سازندگان قطعات سخت‌افزاری نیز در خصوص برخورد با یک مشکل مشخص به شما توصیه کنند تا بایوس را آپدیت نمایید.

پشتیبانی سخت‌افزاری: بعضی از تولیدکنندگان مادربرد، از پردازنده‌ها و سایر سخت‌افزار‌های جدید با ارائه آپدیت‌ برای بایوس،پشتیبانی‌ میکنند. اگر قصد خرید پردازنده جدیدی را دارید که در زمان خرید مادربرد تولید نشده بوده، احتمالا برای استفاده از این پردازنده جدید بر روی مادربرد، نیاز به آپدیت بایوس خواهید داشت.

 

 

                                                                                                                         بایوس چیست؟

تصویری از محیط Setup بایوس شرکت Award

وظایف بایوس

همانطور که گفته شد، بایوس کارهای ابتدایی برای راه اندازی سیستم را انجام می‌دهد. این کارهای ابتدایی همان وظایف بایوس هستند که تعدادی از آن‌ها عبارت اند از:

  • * Power On Self Testبه اختصار( POST): بایوس قطعات سخت افزاری را قبل از راه اندازی سیستم عامل تست و آزمایش می‌کند تا از سالم بودن و کارکردن صحیح آن‌ها مطمئن شود. درصورت وجود مشکلی در قطعات سخت افزاری (مثلاً نصب نبودن RAM) )این خطا توسط بوق‌هایی که به Beep معروف اند به کاربر اطلاع داده می‌شود.
  •  درایوهای بایوس: درایوها رابط بین سخت افزار و نرم افزار هستند. بایوس نیز با استفاده از درایوهای سطح پایین امکان کنترل سایر قطعات و ورودی‌ها مانند کیبورد را فراهم می‌کند. به این ترتیب امکان کنترل کردن قطعات و آماده سازی آن‌ها فراهم می‌شود.
  •  راه اندازی سیستم عامل: مهمترین وظیفه بایوس. بایوس با استفاده از رکورد راه انداز اصلی (MBR) موجود در حافظه‌های جانبی، کنترل سیستم را به سیستم عامل می‌سپارد. این فرایند آخرین کاری است که بایوس هنگام روشن کردن کامپیوتر انجام می‌دهد. بایوس برای این کار به ترتیب حافظه‌هایی که برای بوت شدن اولویت بندی شده‌اند را چک کرده و درصورتی که همه چیز Ok باشد (!) سیستم عامل را بارگذاری می‌کند.
  • * پیکربندی‌های بایوس: بایوس به کاربر این امکان را می‌دهد که بنابر نیاز وی، تطابق و هماهنگی قطعات، کارایی و عملکرد سیستم، تنظیمات پایه‌ای سخت افزارها را انجام دهد. برای مثال کاربر می‌تواند برای حافظه‌های مختلف اولویت بوت شدن را تنظیم کند، ماژول صدای Onboard، کنترلر USB را تنظیم کند، درگاه‌های مختلف از جمله درگاه موازی و سریال را پیکربندی کند، درصورت نیاز منابع را Overclock کند و ... . این کار با استفاده از رابط بایوس یعنی Setup انجام می‌گیرد.
  • فعال کردن بایوس سایر قطعات: ممکن است فکر کنید که بایوس خودش به تنهایی عمل آماده سازی را انجام می‌دهد اما اگر دقت کنید، برای مثال انواع مختلفی از کارت‌های گرافیک با درایوهای مختلف وجود دارد. گنجاندن این همه درایو در بایوس تقریباً غیرممکن است. IBM با یک ایده عالی این مشکل را برطرف کرد؛ نصب کردن یک بایوس دیگر روی کارت‌های اضافی از قبیل کارت گرافیک. به این ترتیب بایوس مادربورد فقط بایوس کارت گرافیک را شناخته و آن را فعال کرده و ما تصویر را از طریق آن بایوس هنگام روشن کردن کامپیوتر بدست می‌آوریم.
  • کنترل قطعات سخت افزاری: این مورد یکی از مهمترین وظایف بایوس است. بایوس با استفاده از درایوها و پیکربندی‌های خود، منابع سیستمی را کنترل می‌کند. این کنترل ابتدایی و پایه‌ای بوده و صرفاً به معنای بالا بردن کارایی نیست.

 

چیپ BIOS و CMOS

تراشه یا همان چیپ اصلی بایوس معمولاً به صورتی است که بتوان آن را به صورت فیزیکی از روی بورد جدا کرد. این قابلیت این امکان را به کاربر می‌دهد تا درصورتی که بایوس وی به عنوان یکی از مهمترین قطعات مادربورد صدمه دیده باشد یا در برنامه اصلی آن تغییراتی ایجاد شود که بایوس را به کلی غیرقابل استفاده کند، بدون تعویض مادربورد، آن تراشه را با یک تراشه جدید (دقیقاً با همان مدل) تعویض کند. در تصویر زیر دو نوع چیپ بایوس را از دو تولید کننده بزرگ مشاهده می‌کنید. چیپ‌های بایوس می‌توانند به صورت مربعی  یا به صورت مستطیلی باشند همچنین ممکن است این چیپ به صورت کامل به بایوس وصل شده باشد و جدا کردن آن به راحتی انجام نپذیرد.

                                                                                               بایوس چیست؟

تراشه بایوس. سمت راست محصول AMI و سمت چپ محصول Phoenix

 

 

 

 

تولیدکنندگان بایوس:

در لیست زیر، برخی از مهمترین تولیدکنندگان چیپ‌های بایوس نوشته شده است. سه مورد اول رایج ترین شرکت‌ها هستند: